суббота, 2 октября 2010 г.

Шинийг сэдэх арга билэг-1. ШинэСэБО- ын үүрэг, бүтэц

Энэ бүлгийг PDF форматаар татаж авахыг хүсвэл ЭНД дарна уу.
1. ШинэСэБО- ын үүрэг, бүтэц
1.1. ШинэСэБО- ын үүрэг
Шинийг сэдэх бодлогын онол (ШинэСэБО)- ын зохиогч нь Генрих Саулович Альтшуллер бөгөөд энэ талаарх анхны бүтээл нь 1956 онд хэвлэгджээ. ШинэСэБО- ын үндсэн мөн чанар нь техникийн системийн хөгжлийн зүй тогтол болон чиглэл, хуулиудыг илрүүлэн ашиглах юм.
ШинэСэБО- ын үүргийг тодруулж жагсаая.
ШинэСэБО- ын үндсэн үүрэг нь:
  1. Аливаа төрлийн ямар ч хүндрэлтэй шинийг сэдэх болон бүтээлч бодлогыг хувилбаруудыг туршиж үзэлгүйгээр шийдэх.
  2. Техникийн систем болон түүний хөгжлийн үеийн асуудлууд болон бодлогыг илрүүлж, ирээдүйтэй шийдлийг гарган авах.
  3. Бүтээлч бие хүний чадварыг хөгжүүлэх.
ШинэСэБО- ын үндсэн үүрэг нь:
  1. Судалгааны болон шинжлэх ухааны бодлогыг шийдэх.
  2. Техникийн системтэй ажиллах болон түүний хөгжлөөс урган гарсан асуудал бодлогыг илрүүлэх.
  3. Ослын нөхцөл болон гологдлын шалтгааныг арилгаж илрүүлэх.
  4. Олон тооны асуудалд техник болон байгалийн нөөцийг дээд зэргийн үр дүнтэй ашиглах.
  5. Шийдлийг бодитоор дүгнэх.
  6. Бүтээлч дүрслэл болон сэтгэлгээг хөгжүүлэх.
  7. Бүтээлч хамт олныг хөгжүүлэх.
1.2. ШинэСэБО- ын бүтэц
ШинэСэБО- ын бүтцийг харуулъя:
1. Техникийн системийн хууль, зүй тогтол.
2. Мэдээллийн сан.
3. Бооронгийн шинжилгээ (техникийн системийн бүтцийн бодис-оронгийн шинжилгээ).
4. Шинийг сэдэх бодлогын алгоритм – ШинэСАЛ.
5. Ослын нөхцөл болон хүсмээргүй үр дүнг илрүүлэх арга.
6. Системийн шинжилгээ болон синтезийн арга.
7. Үүрэг- өртгийн шинжилгээ.
8. Бүтээлч сэтгэлгээг хөгжүүлэх аргууд.
9. Бүтээлч бие хүнийг хөгжүүлэх онол.
10. Бүтээлч хамт олныг хөгжүүлэх онол.
ШинэСэБО- ын бүх хэсгүүдийг хялбарчлан ойлгохын тулд хоёр хувааж үзэж болно: асуудлыг шийдэх аргууд болон бүтээлч шинж чанарыг хөгжүүлэх аргууд болно.
ШинэСэБО- ын бүтцийг энэ ангиллын дагуу авч үзвэл доорх байдалтай байна. (Зураг 1.)
Зураг. 1. ШинэСэБО- ын бүтцийн бүдүүвч
Зураг. 2. ШинэСэБО- ын бодлого бодоход зориулсан бүтэц
ШинэСэБО- ын бодлого бодоход зориулсан хялбаршуулсан бүтцийг зураг 1.2. – д харуулав.
Мэдээллийн санг доор харуулав. Үүнд:
· Шинийг сэдэх бодлогын шийдлийн стандартын системүүд (бодлогын тодорхой ангийн нэг загварын шийдэл)
· Технологийн үйлчлэл (физикийн, химийн, биологийн, математикийн, тухайлбал, одоогоор хамгийн сайн боловсрогдсон ньгеометрийн) болон тэдгээрийг ашиглах хүснэгт;
· Зөрчлийг арилгах аргууд болон тэдгээрийг хэрэглэх хүснэгтүүд;
· Байгалийн болон техникийн нөөц ба тэдгээрийг ашиглах аргууд.
ШинэСАЛ нь зөрчлийг илрүүлж шийдэхэд ө.х бодлогыг бодоход чиглэсэн хөтөлбөр (үйл ажиллагааны дараалал) юм. ШинэСАЛ нь дотроо: хөтөлбөр, мэдээллийн сангаас эх авах мэдээллийн хангамж болон бүтээлч сэтгэхүйг хөгжүүлэх аргуудын нэг хэсэг нь болдог сэтгэхүйн хүчин зүйлүүдийг удирдах аргуудыг багтаана. Дээрхээс гадна ШинэСАЛ нь бодлогыг сонгож авах болон олдсон шийдлийг үнэлэх хэсэгтэй байна. ШинэСАЛ-85-В гэсэн хувилбарыг хавсралтанд орууллаа.
Бооронгийн шинжилгээ (бүтцийн бодис-оронгийн шинжилгээ)өгөгдсөн техникийн системийн бүтцийн загварыг илэрхийлж, түүний шинж чанарыг нь тодотгож, тусгай дүрмийн дагуу бодлогын загварыг хувиргадаг. Ингэснээр бодлого анх тавигдсан үеийн дутагдлыг арилгаж, шийдлийн бүтцийг гарган авдаг. Бооронгийн шинжилгээ нь томъёоны тусгай хэл бөгөөд үүний туслалцаатайгаар техникийн дурын системийг тодорхой (бүтцийн) загвар хэлбэртэй болгон илэрхийлдэг. Иймэрхүү маягаар байгуулсан загварыг тусгайлсан дүрэм болон хуулиудын дагуу хувирган, улмаар бодлогын шийдлийн бүтцийг олдог.
Шинийг сэдэх бодлогын шийдлүүдийн стандартын системийн ангилал болон стандарт нь өөрсдөө ч гэсэн техникийн системийн бооронгийн шинжилгээний үндсэн дээр байгуулагдсан байдаг. Тэр нь үүнээс гадна ШинэСАЛ- ын хөтөлбөрт багтдаг. (зураг 1.1- д сумаар харуулав)
Ослын нөхцөл болон хүсмээргүй үр дүнг илрүүлэх аргыг Б.Л.Злотин ба А.В.Зусман нар үндэслэж, “хорлон сүйтгэх” арга гэж нэрлэжээ. Энэ арга нь ШинэСэБО дээр тулгуурлан, үүргийн системийн болон үг зүйн шинжилгээ, Исизавагийн диаграмм (“загасан нурууны” гэж ч нэрлэдэг) мөн түүнчлэн тусгайлан боловсруулсан хяналтын асуултын жагсаалт ашигладаг юм. Энэхүү аргын тусламжтайгаар тухайн авч үзэж байгаа системд ослын нөхцөл байдал болон хүсмээргүй үр дүнг “зохион байгуулж”, тэдгээрийн үүсч болох магадлалыг тооцдог байна. Ингэхдээ оршин байгаа нөхцөл байдал болон түүний цаашдын өөрчлөлтийн чиг баримжаанд шинжилгээ хийж, асуудлыг шийдэхэд үүсэн гарах зөрчлийг томъёолон шийдвэрлэдэг. Үүнээс гадна онцгой нөхцөл байдал болон хүсмээргүй үр дүн үүсэхээс урьдчилан сэргийлэх аргуудыг шинжлэн, эрж хайдаг.
Бүтээлч сэтгэлгээг хөгжүүлэх аргууд нь бүтээлч бодлого шийдвэрлэх үед үүсэн гардаг сэтгэхүйн хөшүүн байдлыг бууруулах боломж олгодог юм.
Мөн түүнчлэн бүтээлч бие хүнийг болон хамт олныг хөгжүүлэх онолууд боловсруулагдсан байна.
Бүтээлч бие хүнийг хөгжүүлэх онол нь бүтээлч бие хүнийг амьдралын зорилготой танилцуулж, шинж төлөвийг тодорхойлно. Бүтээлч хамт олныг хөгжүүлэх онол нь бүтээлч хамт олныг хөгжүүлэх хуулиудыг илрүүлж, ашигладаг.
Бүтээлч бие хүнийг хөгжүүлэх онол нь бүтээлч бие хүний амьдралын зорилготой танилцуулж, шинж чанарыг нь дурддаг. Бүтээлч хамт олныг хөгжүүлэх онол нь бүтээлч хамт олныг хөгжүүлэх хуулийг ашиглаж илрүүлэн гаргадаг.
ШинэСэБО- ын янз бүрийн хэсгүүдийг тодорхой зорилгод хэрэглэж байгааг “ШинэСэБО- ын үүрэг ба бүтэц” гэсэн 1- р хүснэгтэд харууллаа.Техникийн хөгжлийг урьдчилж таамаглахтодорхой бодлогыг хайх болон шийдвэрлэх, мөн түүнчлэн бодлогын шийдлийг дүгнэхэдтехникийн системийн хөгжлийн хуулиуд болон бүтээлч бодлогыг шийдэх стандартын систем, бооронгийн шинжилгээг ашигладаг.
Бүтээлч сэтгэлгээг хөгжүүлэхэд ШинэСэБО- ын бүх хэсгийг ашиглаж болох хэдий ч бүтээлч бие хүнийг хөгжүүлэх аргууд дээр голлон тулгуурлана.
Бүтээлч бодлогыг шийдвэрлэхдээ техникийн системийн хөгжлийн хууль, мэдээллийн сан, бооронгийн шинжилгээ, ШинэСАЛ болонбүтээлч сэтгэлгээг хөгжүүлэх аргуудыг хэсэгчлэн ашиглана.
ШинэСэБО- ын тусламжтайгаар мэдэгдэж байгаа болон мэдэгдэхгүй байгаа бодлогыг шийдвэрлэдэг байна. ШинэСэБО- д мэдэгдэж байгаа (стандартын) бодлого гэж зөрчил нь мэдэгдэж байгаа төрлийн, мэдэгдэхгүй байгаа (стандартын бус) бодлого гэж зөрчил нь мэдэгдэхгүй байгаа төрлийн бодлогуудыг тус тус ойлгож үзнэ.
Мэдэгдэж байгаа (стандартын) бүтээлч бодлогуудыг мэдээллийн санг ашиглаж, харин мэдэгдэхгүй байгаа (стандартын бус) бодлогыг ШинэСАЛ- ыг хэрэглэж шийдвэрлэнэ. Шийдвэрлэсэн туршлага хуримтлагдахын хэрээр мэдэгдэж байгаа бодлогын төрөл нэмэгдсээр, бүтцийг нь дахин шинэчлэнэ.
Зураг 1. 3. Бодлогын ангилал (стандарт болон стандарт бус)
Бодлогын ангилал нь юуны түрүүнд бооронгийн шинжилгээний тусламжтайгаар хийгдэнэ. Энэ нь нэг төрлийн гэрэл хугалдаг призмтэй төсөөтэй (зураг 1.3-д харуулав) бөгөөд бодлогыг мэдэгдэж буй (стандарт) болгож задлана. Стандарт бодлогын ангилал болгонд тохирох өөрийн гэсэн стандарт шийдэл байдаг. Стандарт шийдэл нь тодорхой нөхцөлд л тохирдог. Бодлогыг олж, ангилахад ШинэСэБО- ын бусад хэсэг- шалтгаан үр дагаврын холбоос гэх мэтийг ч ашиглаж бас болно.
Иймэрхүү маягаар мэдээллийн санг, юуны өмнө бүтээлч бодлогыг шийдэх стандартуудын системийг ашиглах нь ШинэСАЛ- ыг хэрэглэлгүйгээр бодлогод байгаа зөрчлийг хамгийн дээд түвшинд шийдэх боломж олгодог байна. Энэ нь туршилт алдааны аргын үед зайлшгүй зүйл болдог хувилбаруудыг туршихгүй байх, бодлого бодох нэг ёсны стандарт зам юм.
Орчин үед ШинэСэБО дээр тулгуурласан компьютерын программзохиогдон гарч, шинийг бүтээгчдэд техникийн бодлогыг шийдэхэд төдийгүй ослын нөхцөл байдал болон хүсмээргүй үр дүнг урьдчилан мэдэхэд нь тус болж байна.
ШинэСэБО- ын зарим хэсгүүдийг дэлгэрүүлэн авч үзье. Бодлогыг шийдэхэд зориулагдсан ШинэСэБО- ын бүдүүвчийг Зур.1.2 дээр харууллаа.

Хүснэгт 1. ШинэСэБО- ын үүрэг болон бүтэц
Үүргүүд
Бүтэц
Техникийн системийн хөгжлийн хуулиуд
ШинэСАЛ
Бооронгийн шинжилгээ
МЭДЭЭЛЛИЙН САН
БҮТЭЭЛЧ .... – ИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ АРГУУД
Стандартууд
Технологийн үйлчлэл
Мэхүүд
Нөөцүүд
Дүррслэл
Бие хүн
Хамт олон
Физ.
Хим.
Био.
Матем.
1
Техникийн системийн хөгжлийн таамаглал
1
-
2
2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2
Бодлогыг олох
1
-
2
1
3
3
3
3
4
3
4
-
-
3
Бодлогоо сонгох
2
1
-
2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
4
Бодлогыг бодох
2
1
2
1
2
2
2
2
2
2
3
-
-
5
Бодолтыг дүгнэх
1
2
2
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
6
Бүтээлч дүрслэлийг хөгжүүлэх
2
-
-
-
-
-
-
-
3
2
1
-
-
7
Бүтээлч бие хүнийг хөгжүүлэх
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
-
8
Бүтээлч хамт олныг хөгжүүлэх
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
Тайлбар:
Хүснэгтэнд тухайн үүргийн хэр зэрэг чухлыг харгалзан, хэрэглээний дарааллыг тоогоор тэмдэглэв. Тухайн үзүүлэлт нь энэ үүргийн зориулалтаар ашиглагддаггүй үед "-" тэмдгээр илэрхийлэв.
Гэрийн даалгавар: Сонирхдог зүйл, хобби, мэргэжлийнхээ аль нэгэн эд, юмс, үзэгдлийн түүхийг дэлгэрэнгүй судлаарай.
Бодлого 2. Малчидын ихэнх нь гаднаа зоосон салхин сэнсээр цахилгаан гарган авч гэрэлтэй, телевизтэй байдаг. Манай орны эрс тэс цаг уурт салхины хурд заримдаа хэт ихсэж 40м/сек хүрэх нь тохиолддог. Ийм хүчтэй салхи нь сэнсний хэвийн ажиллах горимоос хэтэрч эд ангийг эвдлэх аюултай. Салхи хүчтэй ч шуурсан, ердийн үлээсэн ч ялгаагүй сэнсний эргэлтийг нэгэн хэвийн эргүүлэхийн тулд Яах вэ?


Комментариев нет:

Отправить комментарий